| تاريخچه |
شهر بيرجَند مركز استان خراسان جنوبي و مركز شهرستان بيرجند در شرق ايران است. اين شهر در سال 1385، تعداد 157,848 نفر جمعيت داشته‌است.شهر بيرجند، اولين شهر در ايران است كه داراي سازمان آبرساني بوده و بنگاه آبلوله بيرجند به عنوان اولين سازمان آبرساني ايران شناخته مي‌شود.اين شهر همچنين دومين شهري در ايران است كه در سال 1302 و پيش از تهران، از لوله‌كشي آب شهري برخوردار گرديد.
نام اصلي اين شهر، بيرجند است كه به صورت‌هاي برجند، برجن، بركن و بيرگند نيز در نوشته آمده‌است.پنج وجه تسميه براي بيرجند بيان شده‌است.بيرجند يعني نصف شهر/نيم شهربيرجند يعني شهر بلندبيرجند يعني شهر چاه بيرجند يعني شهر طوفان بيرجند يعني برزن.
مدرسه شوكتيه اين شهر، سومين مدرسه آموزش به سبك جديد، بعد از دارالفنون و رشديه تبريز است. به علت موقعيت سياسي و استراتژيك شهر بيرجند، سومين فرودگاه كشور در سال 1312 پس از قلعه مرغي و بوشهر، در اين شهر ساخته شد و تا پيش از جنگ جهاني دوم ، دو كنسولگري انگلستان و روسيه در بيرجند، مشغول فعاليت بوده‌اند.علاوه بر نام بيرجند كه ساختار آن برگرفته از زبان پهلوي بوده و به دوران پيش از اسلام باز مي‌گردد، بنا به روايتي ، بيرجند، احتمالاً در اواخر حكومت ساسانيان و توسط زرتشتيان يزدي و كرماني به عنوان منزلگاهي در حاشيه كوير و در مسير عبور از كوير به سمت شمال خراسان بزرگ و ماوراءالنهر بنا شده‌است.
اشعار حكيم نزاري، وجود محله‌اي در بافت قديمي شهر، كاوشهاي به عمل آمده از قلاع دختر در "بند دره” و "قلعه دره”، و نيز كتيبه بهدست آمده از كال جنگال در روستاي ريچ از توابع خوسف، "تخته سنگ لاخ مزار” واقع در روستاي كوچ ، سنگ نگاره و كتيبههاي پهلوي اشكاني در دره "استاد تنگل”، حكايت از قدمت چند هزار ساله بيرجند دارد.
همچنين علاوه بر وجود گورستانهاي زرتشتي‌ها در اغلب روستاها و نيز وجود آتشكده‌هاي سفلي و عليا .كه دال بر قدمت تاريخي اين منطقه‌است، نام برخي از روستاهاي اطراف شهر بيرجند داراي ريشه پهلوي و اساطيري هستند، مانند: گيو، سهراب، ماژان، سلم آباد، درخش، خراشاد، رودك، دستجرد، چاج، چهكند، جمشيدآباد و…
پس از اسلام قديمي ترين اثر درون شهري بيرجند، مسجد جامع آن است كه در سال 750 هجري قمري بنا شده‌است.احتمالا ياقوت حموي اولين جغرافيداني است كه از «پيرجند» به عنوان يكي از شهرهاي منطقه قهستان ياد كرده‌است. حمدالله مستوفي «بيرجند» را از شانزده ولايت قهستان و مركز ولايتي با توابعي چند دانسته كه در آن مقدار فراواني زعفران, انگور, ميوه و اندكي غله به دست مي‌آمده‌است.زين العابدين شيرواني, بيرجند را قصبه‌اي شهر مانند از توابع خراسان و دارالملك قهستان معرفي كرده و افزوده‌است كه قريب به چهار هزار خانه دارد. آب بيرجند از كاريز تأمين مي‌شود و مردمش همگي شيعه اند. اعتمادالسلطنه نيز آن را از قراي قهستان دانسته‌است. برخي بيرجند را به علت كوچكي آن «بركند» ثبت كرده‌اند بر به معناي «نصف» و كند به معناي «شهر» در مجموع به مفهوم قصبه.
بيرجند در قديم چند بار به علت زلزله ويران شده‌است. در فرهنگ عامه بيرجند، داستانهاي بسياري درباره ويراني بيرجند در يك زلزله عظيم و سكونت دسته‌اي از كولي‌‌هاي چادرنشين در آن، نقل شده‌است. اين شهر از عهد صفويه كه خانواده اميريه در آنجا امارت يافتند رو به اعتبار گذاشته‌است.
آموزش و فرهنگ
مراكز علمي و فرهنگي جديد از مدارس علميه نشأت گرفته اند و در اين ميان اهميت مدرسه معصوميه كه سابقه بيش از هزار سال دارد و محل تحصيل اغلب مشاهير بيرجند بوده قابل ذكر است. هم اكنون در شهرستان بيرجند پنج مدرسه علميه با ظرفيت 200 نفر طلبه و بيش از 700 مركز آموزشي وابسته به آموزش و پرورش به فعاليت مشغولند.مدارس جديد در شهرستان بيرجند زودتر از ساير نقاط كشور تأسيس شد. مدرسه شوكتيه در سال 1284 خورشيدي پس از تأسيس دارالفنون تهرانو رشديه تبريز , به همت امير شوكت‌الملك علم, حكمران وقت در بيرجند تأسيس شد و به دنبال آن , دبيرستان شوكتيه و مدارس خضري دشت بياض, نهبندان، سربيشه، خوسف و دبستان دخترانه شوكتي افتتاح گرديد. آموزش و پرورش بيرجند هم اينك با بيش از 90 سال عمر با بركت بيش از يكصدهزار نفر دانش آموز را تحت تعليم و تربيت دارد. وجود 4 اداره مستقل آموزش و پرورش در شهرستان بيرجند با بيش از 7000 نفر پرسنل، مركز آموزش عالي فرهنگيان، مراكز تعليم و تربيت، پژوهشكده معلم و… آموزش و پرورش اين شهرستان را به قويترين آموزش و پرورش استان خراسان (پس از مشهد) تبديل كرده بود | | تاریخ به روز رسانی: | 1394/06/16 | | تعداد بازدید: | 31342 |
|